Τί είναι οι Οργανικές Πτητικές Ενώσεις (VOC’s)

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, πτητική οργανική ένωση είναι οποιαδήποτε οργανική ένωση που έχει αρχικό σημείο βρασμού μικρότερο ή ίσο με 250 °C (482 °F), μετρημένο σε σταθερή ατμοσφαιρική πίεση 101.3 kPa και μπορεί να βλάψει τις οπτικές ή ακουστικές αισθήσεις.
Οι πτητικές οργανικές ενώσεις (Volatile Organic Compounds) ή αλλιώς VOC’s, είναι οργανικά χημικά που έχουν υψηλή πίεση ατμού σε συνηθισμένες συνθήκες θερμοκρασίας δωματίου. Η υψηλή πίεση ατμού προέρχεται από χαμηλό σημείο βρασμού, που προκαλεί μεγάλους αριθμούς από μόρια να εξατμιστούν ή να εξαχνιστούν από την υγρή ή στέρεα μορφή της ένωσης και να περιέλθουν στον περιβάλλοντα αέρα. Για παράδειγμα η φορμαλδεΰδη που εξατμίζεται από τη μπογιά έχει σημείο βρασμού μόνο –19 °C (–2 °F).

Οι πτητικές οργανικές ενώσεις είναι πολυάριθμες, ποικίλες και πανταχού παρούσες. Συνήθως προέρχονται φυσικά από το περιβάλλον, αλλά αρκετές είναι κατασκευασμένες από τον άνθρωπο. Οι περισσότερες γεύσεις και οσμές προέρχονται από τις πτητικές οργανικές ενώσεις (VOC’s) και παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην επικοινωνία μεταξύ των φυτών και στην επικοινωνία μεταξύ φυτών και ζώων.
Μερικές πτητικές οργανικές ενώσεις είναι επικίνδυνες για την υγεία του ανθρώπου και μπορούν να προκαλέσουν ζημιά στο περιβάλλον. Τα VOC’s που είναι κατασκευασμένα από τον άνθρωπο ρυθμίζονται κι ελέγζονται από τον νόμο, ειδικά οι ενώσεις εκείνες που χρησιμοποιούνται εντός των κατοικιών, όπου οι συγκεντρώσεις είναι υψηλότερες. Τα πιο βλαβερά VOC’s τυπικά δεν είναι πολύ τοξικά, αλλά έχουν μερικές μακροχρόνιες επιπτώσεις. Επειδή οι συγκεντρώσεις είναι συνήθως χαμηλές και τα συμπτώματα δεν είναι άμεσα ορατά, η έρευνα στις πτητικές οργανικές ενώσεις είναι δύσκολη.

Πτητικές οργανικές ενώσεις που παρασκευάζονται φυσικά:
Χωρίς να μετράμε το μεθάνιο, οι βιολογικές πηγές παράγουν περίπου 1150 teragrams άνθρακα με τη μορφή των VOC’s. Η πλειοψηφία των VOC παράγεται από τα φυτά όπου το κύριο συστατικό είναι το ισοπρένιο. Το υπόλοιπο παράγεται από τα ζώα, τα μικρόβια, τους μύκητες και τη μούχλα. Η ισχυρή οσμή που παράγεται από πολλά φυτά αποτελείται από υποκατάστατα των VOC. Οι εκπομπές αυτές επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες όπως η θερμοκρασία, που καθορίζει τον βαθμό ανάπτυξης, καθώς και το φως του ήλιου που καθορίζει το βαθμό της βιοσύνθεσης. Οι εκπομπές συνήθως συμβαίνουν στα φύλλα.

Πτητικές οργανικές ενώσεις που παρασκευάζονται από τον άνθρωπο:
Ο άνθρωπος παράγει περίπου 142 teragrams άνθρακα κάθε χρόνο με τη μορφή των VOC.
Η βασική πηγή των ανθρώπινων πτητικών οργανικών ενώσεων είναι οι μπογιές και οι προστατευτικές επικαλύψεις. Τα διαλυτικά είναι επίσης απαραίτητα για το βάψιμο. Κάθε χρόνο παράγονται περίπου 12 δισεκατομύρια λίτρα μπογιάς. Τα πιο συνηθισμένα διαλυτικά είναι ο οξικός αιθυλεστέρας, γλυκολαιθέρας, και ακετόνη (ασετόν).
Οι χλωροφθοράνθρακες και οι χλωθάνθρακες απαγορεύονται ή ελέγχονται πολύ αυστηρά στις περισσότερες χώρες. Τους συναντάμε στα προϊόντα καθαρισμού και υγρά ψυκτικά. Το τετραχλωροαιθένιο χρησιμοποιείται κυρίως στον στεγνό καθαρισμό και στη βιομηχανία.
Η βιομηχανική χρήση των ορυκτών καυσίμων παράγει πτητικές οργανικές ενώσεις είτε απευθείας σαν προϊόντα (πχ βενζίνη) είτε εμμέσως σαν υπο-προϊόντα (καυσαέρια αυτοκινήτων).
Το πιο γνωστό VOC που κατασκευάζεται από τον άνθρωπο και είναι γνωστό ότι προκαλεί καρκίνους είναι το βενζόλιο, το οποίο το συναντάμε στα τσιγάρα, στα αποθηκευμένα καύσιμα και στα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Το βενζόλιο έχει όμως και φυικές πηγές προέλευσης όπως οι πυρκαγιές των δασών και τα ηφαίστεια.
Το χλωριούχο μεθυλένιο είναι ακόμα ένα επικίνδυνο VOC. Το συναντάμε σε υλικά για την απομάκρυνση της κόλλας και σε μπογιές σε μορφή αεροσόλ (σπρέι). Έχει αποδεικτεί καρκινογενές.
Η λίστα με τις επικίνδυνες πτητικές οργανικές ενώσεις είναι πολύ μεγάλη και αυξάνεται καθώς ο άνθρωπος εμπλέκεται όλο και περισσότερο με την βιομηχανία.

Προβλήματα υγείας που προκαλούνται από τα VOC’s
Οι πτητικές οργανικές ενώσεις μπορούν να προκαλέσουν αναπνευστικά, αλλεργικά ή άλλα προβλήματα (πχ στο ανοσοποιητικό σύστημα) σε νεογνά ή παιδιά.
Τα συμπτώματα από την επίδραση των VOC μπορεί να είναι ερεθισμοί στα μάτια, τη μύτη και το λαιμό, πονοκέφαλοι, έλλειψη συντονισμού, ναυτία, βλάβη στο συκώτι, τα νεφρά ή το κεντρικό νευρικό σύστημα, δύσνοια, ζαλάδα, τάσεις για εμετό, αλλεργική δερματική αντίδραση και άλλα.
Μερικά VOC μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο τόσο στους ανρώπους όσο και στα ζώα.