Η λειψυδρία συμβαίνει όταν δεν υπάρχουν επαρκείς υδάτινοι πόροι για να ικανοποιήσουν τον μέσο όρο των μακροπρόθεσμων απαιτήσεων. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται σε μακροπρόθεσμες ανισορροπίες του νερού, συνδυάζοντας την χαμηλή διαθεσιμότητα του με το επίπεδο ζήτησης που υπερβαίνει την ικανότητα εφοδιασμού του φυσικού συστήματος.
Παρά το γεγονός ότι η λειψυδρία συμβαίνει συχνά σε περιοχές με χαμηλές βροχοπτώσεις, οι ανθρώπινες δραστηριότητες έρχονται να εντείνουν το πρόβλημα και σε άλλες περιοχές. Δηλαδή, πλέον αντιμετωπίζουν πρόβλημα και οι περιοχές με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού (μην ξεχνάμε ότι είμαστε και σπάταλοι όπως έχουμε αναφέρει σε παλαιότερο άρθρο), τουριστικής κίνησης, αυτές που ασχολούνται με την γεωργία και οι βιομηχανικές περιοχές.
Οι απώλειες του νερού στο δίκτυο τροφοδοσίας είναι συχνό φαινόμενο σε αρκετές περιοχές με λειψυδρία στην Ευρώπη. Για παράδειγμα, στη Γαλλία το 30% καθώς και στην Ισπανία το 24-34% του νερού χάνεται πριν φτάσει στον τελικό καταναλωτή.
Στο μέλλον, είναι πιθανό ότι η προβλεπόμενη κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει την κατάσταση αυτή και θα περιορίσει κατά πολύ τους υδάτινους πόρους στις περιοχές της νότιας Ευρώπης. Ο συνδυασμός της καθίζησης του εδάφους με τις υψηλότερες θερμοκρασίες θα μειώσει περαιτέρω το ποσό του διαθέσιμου νερού. Οι οικονομικές επιπτώσεις ενδέχεται να είναι υψηλές και να επηρεάσουν πολλούς τομείς. Η χαμηλή διαθεσιμότητα του νερού και η ξηρασία έχουν σοβαρές συνέπειες για τους περισσότερους τομείς, κυρίως στη
γεωργία, τη δασοκομία, την ενέργεια καθώς και στην παροχή πόσιμου νερού.
Οι δραστηριότητες που εξαρτώνται από την υψηλή άντληση και τη χρήση του νερού, όπως η αρδευόμενη γεωργία (μέσω των ειδικών φίλτρων νερού που χρησιμοποιούν), η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και η χρήση του νερού ψύξης, θα επηρεαστούν από την αλλαγή της ροής και την μείωση της ετήσιας διαθεσιμότητας νερού. Η μείωση της ποσότητας του νερού των υδάτινων οικοσυστημάτων και των υπόγειων υδάτων μπορεί να έχει τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι επιπτώσεις αυτές θα μπορούσαν να κυμαίνονται από πολύ λίγο νερό στα ποτάμια και λίμνες, που ήδη υπάρχει και στην χώρα μας, στην αποξήρανση των υγρότοπων, στην εισβολή αλμυρού νερού σε υδροφόρο ορίζοντα και λιγότερο νερό στην αραίωση των εισροών ρύπων.
Όσον αφορά την διαθεσιμότητα του νερού. Συνολικά, η Ευρώπη χρησιμοποιεί ένα σχετικά μικρό μέρος του συνόλου των ανανεώσιμων υδάτινων πόρων της κάθε χρόνο. Ωστόσο, η διαθεσιμότητα του νερού ανά κάτοικο σε ολόκληρη την Ευρώπη ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό, διότι η παροχή νερού και οι άνθρωποι είναι άνισα κατανεμημένοι. Χώρες, όπως η Ισλανδία και η Νορβηγία έχουν άφθονες προμήθειες, ενώ κάποιες από τις πυκνοκατοικημένες χώρες όπως οι Γερμανία, Πολωνία, Ιταλία, Ισπανία και το νότιο Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν το λιγότερο διαθέσιμο νερό ανά κάτοικο.
Από την άλλη μεριά, η συνολική άντληση νερού έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό σταθερή από το 1990 (βλ. Εικόνα 1). Στη Βόρεια-δυτική ΕΕ15+CH έχει μειωθεί κατά 10%, ενώ μεγαλύτερη μείωση με ποσοστά 35-45% έχει η Ανατολική-κεντρική ΕΕ. Αντίθετα, στη νότια Ευρώπη αυξήθηκε κατά περισσότερο από 15%, ειδικά στην Τουρκία.
Βόρεια-Δυτική ΕΕ15+CH: Δανία, Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Αυστρία, Φιλανδία, Σουηδία, Αγγλία, Ουαλία και Ελβετία
ΕΕ10: Τσέχικη Δημοκρατία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβενία, Σλοβακία, Βουλγαρία, Ρουμανία
Νότια ΕΕ15+Τουρκία: Ισπανία,Πορτογαλία, Ελλάδα, Τουρκία
Πηγή: CSI18 ΕΟΧ
Εικόνα 1: Μεταβολή της συνολικής άντλησης υδάτων στην περίοδο 1990-2004 (επιλεγμένες χώρες).
Εννέα ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να χαρακτηριστούν ως επικίνδυνες: Κύπρος, Βουλγαρία, Βέλγιο, Ισπανία, Μάλτα, ΠΓΔΜ, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία. Με άλλα λόγια, το 46% του πληθυσμού της περιοχής ζουν σε μέρη που υπάρχει έντονο πρόβλημα με το νερό. Οι περισσότερες από τις χώρες με υψηλά WEI έχουν υψηλά ποσοστά υδροληψίας για την αρδευόμενη γεωργία, αν και ορισμένες χώρες έχουν υψηλά ποσοστά υδροληψίας για την ψύξη του νερού ιδιαίτερα η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Βουλγαρία και το Βέλγιο.
Πόροι γλυκού νερού το 1990 έως και 2002
Ηνωμένο Βασίλειο = Αγγλία και Ουαλία
Πηγή: CSI18 ΕΟΧ και της Eurostat, 1992-2003
Εικόνα 2: Δείκτης εκμετάλλευση Νερού. Συνολική άντληση νερού ανά έτος ως ποσοστό των μακροπρόθεσμων
Η σπανιότητα του νερού μπορεί να οριστεί από την δείκτη εκμετάλλευσης υδάτων. Το WEI χωρίζει τη συνολική απόληψη νερού από το μακροπρόθεσμο ετήσιο μέσο όρο των πόρων (LTAA) (βλ. Εικόνα 2). Το όριο προειδοποίησης λειψυδρίας είναι περίπου 20%. Σοβαρή έλλειψη έχουμε όταν το WEI υπερβαίνει το 40%.
Το WEI μειώθηκε σε 19 από τις 35 χώρες που περιλαμβάνονται στην εικόνα 2 κατά τη διάρκεια της περιόδου 1990 έως 2002. Η αλλαγή αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στις χώρες της Κεντρικής-Ανατολικής Ευρώπης, ενώ σε πέντε άλλες χώρες (Κάτω Χώρες, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελλάδα, Πορτογαλία, και Τουρκία) το WEI αυξηθεί.
Προφανώς υπάρχει ανάγκη για πολύ πιο εμπεριστατωμένη πληροφόρηση σχετικά με το θέμα. Για να πάρετε μια ευρωπαϊκή ματιά της σοβαρότητας της λειψυδρίας είναι απαραίτητο: η κάθε χώρα να εξασφαλίζει πολύ καλύτερη εναρμόνιση των εθνικών υδάτων της και να έχει έναν κοινό ορισμό της λειψυδρίας με τις υπόλοιπες χώρες για ένα πιο αξιόπιστο υπολογισμό της έκτασης και του πληθυσμού που πλήττονται.